Η Εξέγερση του Πολυτεχνείου, τον Νοέμβριο του 1973, αποτελεί μια από τις σημαντικότερες στιγμές του αντιδικτατορικού αγώνα στην Ελλάδα, ενάντια στο καθεστώς της Χούντας των Συνταγματαρχών (1967–1974). Ήταν ένα γεγονός που αναδείκνυε τη δίψα του λαού για ελευθερία, δημοκρατία και δικαιοσύνη, αλλά και την αποφασιστικότητα της νεολαίας να αγωνιστεί απέναντι σε ένα καταπιεστικό καθεστώς.
Προετοιμασία και Εξέλιξη των Γεγονότων
Φεβρουάριος 1973: Οι πρώτες αντιδράσεις ξεκίνησαν με τη διαμαρτυρία των φοιτητών ενάντια στον Νόμο 1347, που προέβλεπε υποχρεωτική στράτευση όσων είχαν συνδικαλιστική δράση. Αυτό οδήγησε στην πρώτη κατάληψη της Νομικής Σχολής.
14 Νοεμβρίου 1973: Φοιτητές συγκεντρώθηκαν στο Πολυτεχνείο, απαιτώντας δημοκρατία, ελευθερία και κατάργηση της δικτατορίας. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας αποφασίστηκε η κατάληψη του κτηρίου, ενώ ο αγώνας οργανώθηκε μέσω της Συντονιστικής Επιτροπής.
Ραδιοφωνικός Σταθμός: Ο ραδιοφωνικός σταθμός του Πολυτεχνείου μετέφερε σε όλη τη χώρα τα αιτήματα των φοιτητών και εμψύχωνε τον λαό με το σύνθημα: «Εδώ Πολυτεχνείο! Εδώ Πολυτεχνείο! Έλληνες, αγωνιστείτε για την ελευθερία σας!».
Καταστολή
16–17 Νοεμβρίου 1973: Το καθεστώς αντέδρασε βίαια. Η αστυνομία επιτέθηκε στο πλήθος με δακρυγόνα και σφαίρες. Στις 3:00 π.μ., το άρμα μάχης εισέβαλε στον χώρο, καταστρέφοντας την κεντρική πύλη. Στρατιωτικές δυνάμεις και αστυνομικοί συνέλαβαν και κακοποίησαν φοιτητές και πολίτες.
Θύματα: Επισήμως, 34 νεκροί και εκατοντάδες τραυματίες αναγνωρίστηκαν. Ωστόσο, πολλοί βαριά τραυματισμένοι δεν καταγράφηκαν λόγω φόβου σύλληψης.
Ιστορική Σημασία
Η εξέγερση δεν ανέτρεψε άμεσα τη δικτατορία, αλλά υπονόμευσε την εικόνα της και επιτάχυνε την πτώση της, που ήρθε μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο (Ιούλιος 1974).
Η Εξέγερση του Πολυτεχνείου συμβολίζει την αντίσταση ενάντια στην καταπίεση και αποτελεί σημείο αναφοράς για την αξία της δημοκρατίας.
Ποιητές και Εμπνεύσεις: Το γεγονός ενέπνευσε ποιητές όπως ο Νικηφόρος Βρεττάκος, ο Μανώλης Αναγνωστάκης και ο Νίκος Γκάτσος, που ύμνησαν την ηρωική στάση των φοιτητών μέσα από τα έργα τους.
Η επέτειος του Πολυτεχνείου τιμάται κάθε χρόνο στις 17 Νοεμβρίου, υπενθυμίζοντας τις θυσίες που απαιτεί η δημοκρατία.
Η 7η επέτειος της εξέγερσης του Πολυτεχνείου το 1980 σημαδεύτηκε από τη μεγαλύτερη ένταση και τη βαρύτερη καταστολή στην ιστορία των εορτασμών, σε μια περίοδο σημαντικών πολιτικών εξελίξεων στην Ελλάδα. Με το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου να πλησιάζει την εξουσία και τη Νέα Δημοκρατία σε κρίση, οι πολιτικές εντάσεις αντανακλάστηκαν στις εκδηλώσεις μνήμης για το Πολυτεχνείο.
Γεγονότα της 16ης Νοεμβρίου 1980
Απαγόρευση πορείας: Η κυβέρνηση του Γεωργίου Ράλλη απαγόρευσε την καθιερωμένη πορεία προς την Αμερικανική Πρεσβεία. Η πορεία έπρεπε να ολοκληρωθεί στο Σύνταγμα, γεγονός που προκάλεσε αντιδράσεις.
Επεισόδια: Έξω από τη Βουλή, ομάδες αριστεριστών και αναρχικών συγκρούστηκαν με τις δυνάμεις ασφαλείας. Οι συμπλοκές εξαπλώθηκαν από το Σύνταγμα μέχρι την Πατησίων, με σοβαρές ζημιές σε καταστήματα, εμπρησμούς και συλλήψεις.
Καταστολή: Η αστυνομία χρησιμοποίησε εκτεταμένα το μηχανοκίνητο τμήμα της και τις "αύρες" (οχήματα εκτόξευσης νερού). Οι μέθοδοι αυτές επικρίθηκαν για τη βαρβαρότητα τους και δεν χρησιμοποιήθηκαν ξανά στους δρόμους της Αθήνας.
Οι δύο θάνατοι
Σταματία Κανελλοπούλου: 20χρονη εργάτρια που τραυματίστηκε θανάσιμα από χτύπημα γκλομπ στην Πανεπιστημίου.
Ιάκωβος Κουμής: 26χρονος Κύπριος φοιτητής της Νομικής, που υπέστη βαριές κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις και πέθανε λίγες μέρες αργότερα.
Όλα τα κόμματα καταδίκασαν τη βία και τα επεισόδια.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου, που συνήθως καταδίκαζε την αστυνομική αυθαιρεσία, κράτησε πιο διακριτική στάση, γεγονός που σχολιάστηκε αρνητικά από την αριστερή διανόηση.
Οι αστυνομικοί που κατηγορήθηκαν για τους θανάτους αθωώθηκαν το 1987, γεγονός που ενίσχυσε την αίσθηση ατιμωρησίας και άφησε ανοικτά τα τραύματα αυτής της περιόδου.
Η επέτειος του Πολυτεχνείου το 1980 έγινε σύμβολο της πολιτικής αστάθειας και της αστυνομικής βίας, αφήνοντας μια βαριά σκιά στη δημοκρατική πορεία της χώρας, λίγα χρόνια πριν από τη μεταβολή του πολιτικού σκηνικού με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία.
Ζοζέ Σαραμάγκου (1922–2010) υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς του 20ού αιώνα, γνωστός για τον πρωτοποριακό τρόπο γραφής και τη μοναδική του ικανότητα να συνδυάζει τον μύθο, την αλληγορία, την Ιστορία και τη σουρεαλιστική φαντασία. Ήταν ο πρώτος Πορτογάλος συγγραφέας που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1998.
Βασικά χαρακτηριστικά της γραφής του
Αλληγορία και φαντασία: Τα έργα του εξερευνούν βαθιά φιλοσοφικά και κοινωνικά ζητήματα, συχνά μέσω αλληγορικών ιστοριών που υπερβαίνουν την πραγματικότητα.
Πρωτότυπο ύφος: Ήταν γνωστός για την επιλογή του να γράφει χωρίς συνηθισμένα σημεία στίξης, όπως παύλες ή εισαγωγικά, δημιουργώντας διαλόγους που ενσωματώνονται στις παραγράφους.
Πολιτική και θρησκεία: Τα έργα του συχνά προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις, ιδιαίτερα από την Καθολική Εκκλησία, λόγω της κριτικής του προς τις θρησκευτικές και πολιτικές εξουσίες.
Σημαντικά έργα
"Το κατά Ιησούν Ευαγγέλιο" (1991): Θεωρήθηκε βλάσφημο από την Καθολική Εκκλησία και οδήγησε τον Σαραμάγκου σε αυτοεξορία στα Κανάρια Νησιά.
"Περί Τυφλότητος" (1995): Μια αλληγορία για την ανθρώπινη κοινωνία, όπου ολόκληρος ο πληθυσμός μιας χώρας τυφλώνεται, εκτός από μια γυναίκα.
"Περί Φωτίσεως" (2004): Μια σάτιρα για τη δημοκρατία, με τους πολίτες μιας χώρας να ψηφίζουν λευκό, απορρίπτοντας τους πολιτικούς.
"Περί Θανάτου" (2005): Ο θάνατος σταματά να υφίσταται, οδηγώντας σε παράδοξες συνέπειες για την κοινωνία.
"Η Σπηλιά" (2001): Μια αλληγορία για την καταναλωτική κοινωνία, εμπνευσμένη από τη θεωρία της σπηλιάς του Πλάτωνα.
Ζωή και κληρονομιά
Ο Ζοζέ Σαραμάγκου γεννήθηκε σε μια φτωχή οικογένεια αγροτών στην Πορτογαλία και διαμόρφωσε μόνος του την παιδεία του μέσω ατελείωτης ανάγνωσης. Υπήρξε κομμουνιστής και άθεος, ενώ η πολιτική και κοινωνική του δράση αντικατοπτρίζεται στα έργα του. Ακόμα και μετά θάνατον, παραμένει μια από τις πιο εμβληματικές προσωπικότητες της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Απόστολος Ματθαίος, γνωστός και ως Λευίς, υπήρξε ένας από τους δώδεκα μαθητές του Χριστού και συγγραφέας του πρώτου Ευαγγελίου, του «Κατά Ματθαίον». Γεννήθηκε στην Καπερναούμ και πριν ακολουθήσει τον Χριστό, εργάζονταν ως τελώνης, υπάλληλος των ρωμαϊκών αρχών στην περιοχή της Παλαιστίνης. Ήταν πολύ καλά εκπαιδευμένος στις γλώσσες της εποχής, όπως η εβραϊκή, η αραμαϊκή και η ελληνική.
Η κλήση του από τον Χριστό, όταν τον είδε καθισμένο στο τελώνιο, ήταν καθοριστική για τη ζωή του. Ακολούθησε πιστά τον Χριστό και έγραψε το πρώτο Ευαγγέλιο, το οποίο αρχικά γράφτηκε στα εβραϊκά και αργότερα μεταφράστηκε από τον ίδιο στα ελληνικά. Το Ευαγγέλιο αυτό είναι το πρώτο από τα τέσσερα Ευαγγέλια και καταγράφει τη ζωή, τα θαύματα, τη διδασκαλία, τα πάθη και την ανάσταση του Χριστού.
Μετά την Πεντηκοστή, ο Ματθαίος δίδαξε το Ευαγγέλιο σε πολλές περιοχές, όπως η Παλαιστίνη, η Αραβία, η Αιθιοπία, η Περσία, η Μηδία και η Μακεδονία. Η μνήμη του τιμάται από την Εκκλησία στις 16 Νοεμβρίου και γιορτάζουν οι πιστοί που φέρουν το όνομα Ματθαίος.
Απολυτίκιο για τον Απόστολο Ματθαίο: "Θείας ήκουσας, φωνής του Λόγου, και της πίστεως, το φως εδέξω, καταλείψας τελωνείου τον σύνδεσμον· όθεν Χριστού την απόρρητον κένωσιν, ευηγγελίσω Ματθαίε Απόστολε. Και νυν πρέσβευε, δοθήναι τοις σε γεραίρουσι, πταισμάτων ιλασμόν και μέγα έλεος."
Η εορτή του αποτελεί ευκαιρία για να τιμηθεί η αγάπη του προς τον Χριστό και το έργο του στη διάδοση του Ευαγγελίου.
Η Ελίσκα Γιούνκοβα (1900–1994) ήταν μια από τις πρωτοπόρους του μηχανοκίνητου αθλητισμού και η πρώτη γυναίκα που κέρδισε αγώνα Γκραν Πρι το 1927. Γεννήθηκε στην πόλη Όλομουτς της Τσεχοσλοβακίας και ήταν κόρη σιδερά. Από τα νεανικά της χρόνια, έδειξε ενδιαφέρον για τα αγωνιστικά αυτοκίνητα, και με τη στήριξη του συζύγου της, Βίτσεντς Γιούνεκ, που ήταν επίσης οδηγός αγώνων, ανέπτυξε τις οδηγικές της ικανότητες.
Αρχικά, ανέλαβε ρόλο μηχανικού και συνοδηγού στους αγώνες του συζύγου της, αλλά σύντομα άρχισε να οδηγεί η ίδια. Γρήγορα απέκτησε φήμη για τις ικανότητές της, οδηγώντας μία Μπουγκάτι σε κάποιες από τις πιο δύσκολες διαδρομές στην Ευρώπη, και ανέπτυξε στενή φιλία με τον κατασκευαστή του αυτοκινήτου, Έτορε Μπουγκάτι, ο οποίος της εμπιστεύθηκε νέα μοντέλα για αγώνες.
Το 1928, μετά τον θάνατο του συζύγου της, αποσύρθηκε από τους αγώνες και έζησε μια πιο ήσυχη ζωή. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, παντρεύτηκε τον συγγραφέα Λάντισλαβ Κας, αλλά το κομμουνιστικό καθεστώς της απαγόρευσε την έξοδο από την Τσεχοσλοβακία μέχρι το 1964, λόγω του μεγαλοαστικού τρόπου ζωής της.
Η Ελίσκα Γιούνκοβα πέθανε στην Πράγα το 1994 και η ζωή και η δράση της αποτυπώθηκαν σε έργα, όπως το κομμάτι του συνθέτη Γιάροσλαβ Γιέζεκ, "Bugatti Step", καθώς και στην αυτοβιογραφία της, «Η Μπουγκάτι είναι η μνήμη μου».
Το «Μήνυμα του Αρεσίμπο» είναι ένα ιστορικό ραδιοσήμα που εκπέμφθηκε από το Αστεροσκοπείο Αρεσίμπο του Πουέρτο Ρίκο, στις 16 Νοεμβρίου 1974, ως μέρος των εορτασμών για την ανακαίνιση των υποδομών του. Σκοπός του ήταν να επικοινωνήσει με πιθανό εξωγήινο πολιτισμό και να μεταδώσει βασικές πληροφορίες για την ανθρωπότητα και τον πλανήτη Γη.
Το μήνυμα, το οποίο ήταν κωδικοποιημένο, συνέγραψε ο δρ. Φρανκ Ντρέικ, καθηγητής αστροφυσικής στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ, με τη βοήθεια του γνωστού αστρονόμου Καρλ Σαγκάν. Το μήνυμα περιείχε στοιχεία για τη δομή του ανθρώπινου DNA, τη θέση του ηλιακού συστήματος και άλλες βασικές πληροφορίες σχετικά με την ανθρωπότητα, με την ελπίδα ότι θα μπορούσε να αποκωδικοποιηθεί από εξωγήινο πολιτισμό και να υπάρξει κάποια απάντηση. Ωστόσο, η απάντηση από το διάστημα παραμένει αναπάντητη μέχρι σήμερα.
Ο Τζέιμς Μποντ είναι ένας από τους πιο εμβληματικούς λογοτεχνικούς ήρωες, δημιουργημένος από τον Βρετανό συγγραφέα Ίαν Φλέμινγκ. Ο πρώτος του εμφάνιση έγινε το 1953 με το μυθιστόρημα Casino Royale, και από εκείνη τη στιγμή, ο χαρακτήρας απέκτησε τεράστια δημοφιλία, ιδιαίτερα μετά τη μεταφορά του στον κινηματογράφο.
Ο Μποντ είναι πράκτορας της βρετανικής μυστικής υπηρεσίας MI6 με τον κωδικό 007 και εξειδίκευση στις επικίνδυνες αποστολές και την καταπολέμηση της διεθνούς τρομοκρατίας και εγκλήματος. Οι περιπέτειές του χαρακτηρίζονται από δράση, κατασκοπία, επικίνδυνες αποστολές, ακριβά αυτοκίνητα, όπλα και βέβαια, εξαιρετικές γυναικείες παρουσίες. Ο χαρακτήρας του Μποντ ενσαρκώνει την ιδανική φιγούρα του επαγγελματία κατασκόπου, συνδυάζοντας ατσαλένια νεύρα και εξαιρετική ικανότητα στις μάχες.
Η κινηματογραφική πορεία του Μποντ ξεκίνησε το 1962 με την ταινία Dr. No, με πρωταγωνιστή τον Σον Κόνερι. Από τότε, η σειρά ταινιών διατηρεί την επιτυχία της και ανανεώνεται συνεχώς με νέα πρόσωπα στον ρόλο του Μποντ και ενδιαφέροντες νέους αντιπάλους και σενάρια. Η σειρά ταινιών παραμένει η μεγαλύτερη και πιο μακροχρόνια σε επιτυχία στη ιστορία του κινηματογράφου, με αναγνωρίσιμους τίτλους όπως Goldfinger, From Russia with Love, Thunderball, και Skyfall.
Εκτός από τον κινηματογράφο, ο Μποντ έχει επεκταθεί σε κόμικς, τηλεόραση και βιντεοπαιχνίδια, ενισχύοντας τη θέση του στην pop culture ως αξεπέραστος σύμβολο δράσης και κατασκοπίας.
Ο Τέρι Ο' Νιλ (Terry O'Neill, 1938–2019) ήταν ένας από τους πιο διάσημους Βρετανούς φωτογράφους της δεκαετίας του '60, καταγράφοντας τις στιγμές της μόδας, των διάσημων προσωπικοτήτων και των κοινωνικών τάσεων. Γεννημένος στο Λονδίνο από ιρλανδούς μετανάστες, ξεκίνησε την καριέρα του ως φωτογράφος σε αεροπορική εταιρεία και σύντομα εισήλθε στον κόσμο των εφημερίδων, με μια φωτογραφία του από το Χίθροου να τον φέρνει στο προσκήνιο.
Από τις πιο σημαντικές φωτογραφίσεις του είναι αυτές με μεγάλα ονόματα όπως οι Beatles, οι Rolling Stones, η Τζούντι Γκάρλαντ και η Φέι Ντάναγουεϊ. Η φωτογραφία του με τη Ντάναγουεϊ το 1977, το πρωί μετά την απονομή του Όσκαρ της, είναι μια από τις πιο εμβληματικές του δουλειές. Η καριέρα του περιλάμβανε επίσης την καταγραφή της ιδιωτικής ζωής διασημοτήτων, επιδεικνύοντας μια πιο ανθρώπινη και αυθεντική πλευρά τους.
Ο Ο' Νιλ υπήρξε παντρεμένος τρεις φορές και είχε δύο παιδιά από τον πρώτο του γάμο με την ηθοποιό Βέρα Ντέι και έναν γιο με τη δεύτερη σύζυγό του, Φέι Ντάναγουεϊ. Πέθανε το 2019, ύστερα από μια μακρά μάχη με τον καρκίνο του προστάτη. Οι φωτογραφίες του παραμένουν κλασικές και είναι μέρος σημαντικών συλλογών και εκθέσεων.
Ο Παναγιώτης Κρεββατάς (1785 – 1822) ήταν σημαντικός αγωνιστής του 1821 από τη Λακωνία και προεστός του Μυστρά. Καταγόταν από παλιά αρχοντική οικογένεια της περιοχής και ήταν μυημένος στη Φιλική Εταιρεία. Στις αρχές του 1821, συμμετείχε ενεργά στον Αγώνα, συνεισφέροντας στη σύσταση τοπικής εφορείας και στην πολιορκία της Τριπολιτσάς και της Κορίνθου.
Ωστόσο, η πολιτική και στρατιωτική του στάση προκάλεσε αντιπαραθέσεις. Εντάχθηκε στην παράταξη των «στρατιωτικών» του Κολοκοτρώνη, κάτι που δημιούργησε αντιπάθειες μεταξύ των προκρίτων και των «πολιτικών», όπως ο Παναγιώτης Γιατράκος. Η διαμάχη αυτή κορυφώθηκε το Νοέμβριο του 1822, όταν ο Κρεββατάς δολοφονήθηκε από ανθρώπους του Γιατράκου στην περιοχή Κυανή Σκάλα, με αποτέλεσμα τη διάλυση των σχέσεων του με την πολιτική ελίτ της εποχής.
Η κυβέρνησης Μαυροκορδάτου όχι μόνο δεν τιμώρησε τους δολοφόνους του, αλλά ενίσχυσε τη θέση των Γιατράκων. Παρά τις δυσκολίες, η προσφορά του Παναγιώτη Κρεββατά στην Επανάσταση εκτιμάται, κυρίως για τη μετριοφροσύνη του και τον αδιάκοπο αγώνα του για την απελευθέρωση της πατρίδας.
Ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, ο σπουδαίος Ρώσος συγγραφέας, πέρασε μια δύσκολη και καθοριστική εμπειρία για την πνευματική του πορεία το 1849, όταν συνελήφθη από την τσαρική αστυνομία λόγω της συμμετοχής του στον «Κύκλο του Πετρασέφσκι», μια ομάδα φιλελεύθερων διανοουμένων της Αγίας Πετρούπολης. Η σύλληψη αυτή οδήγησε σε μια δίκη και καταδίκη σε θάνατο, που τελικά μετατράπηκε σε τετραετή εξορία και καταναγκαστικά έργα στη Σιβηρία.
Η εμπειρία του στα απάνθρωπα κάτεργα της Σιβηρίας τον σημάδεψε βαθιά. Εκεί, κάτω από άθλιες συνθήκες διαβίωσης, ο Ντοστογιέφσκι υπέστη ψυχολογική και σωματική καταπόνηση, ενώ η ελπίδα για ζωή φαινόταν αμυδρή. Η προσωπική του μαρτυρία για τις συνθήκες αυτές είναι αποκαλυπτική και αντικατοπτρίζει τη φρίκη του εγκλεισμού: "Το καλοκαίρι ανυπόφορη κλεισούρα, το χειμώνα αβάσταχτο κρύο… Είμαστε παστωμένοι σαν τις ρέγγες στο βαρέλι."
Αν και αυτές οι τραυματικές εμπειρίες φαίνεται να τον κατέστρεψαν, παράλληλα τον οδήγησαν σε μια αλλαγή στην κοσμοθεωρία του. Απομακρύνθηκε από τις δυτικές ιδέες και προσέγγισε τις παραδοσιακές ρωσικές αξίες, αρχίζοντας να ακολουθεί την Ορθόδοξη Χριστιανική πίστη και αναπτύσσοντας αντιπάθεια προς τις πολιτικές ιδεολογίες του Νιχιλισμού και του Σοσιαλισμού. Οι αλλαγές αυτές θα διαπνέουν τα έργα του, που μετά την επιστροφή του από τη Σιβηρία, εστιάζουν σε βαθιά υπαρξιακά και θρησκευτικά ζητήματα.
Πηγή: Σαν σήμερα